Avrupa Parlamentosu’nun Türkiye raportörü Nacho Sanchez Amor’un hazırladığı 2021 Türkiye Raporu AP Genel Şurasında yapılan oylamada 67’ye karşı 448 oyla kabul edildi. 107 milletvekili çekimser oy kullandı.
Raporda, Türkiye ile AB ortasında kıymetler ve standartlar konusunda ara bulunduğu, hukukun üstünlüğü ve temel haklarla ilgili AB’nin tasalarının Türkiye’nin iştirak sürecini etkilediği görüşü savunularak parlamentonun Türkiye’nin iştirak müzakerelerinin devamını öngörmediği söz edildi.
‘Genel manada AB-Türkiye ilgilerinde son bir yılda ve bilhassa son aylarda az da olsa bir iyileşme’ olduğu kaydedilen raporda, “AP, mevcut zorlukların aşılması ve bunların yerine daha sürdürülebilir, gerçek bir olumlu dinamik koyulması ümidini tabir etmektedir” denildi.
AB ile Türkiye ortasında 2021’de iklim değişikliği, göç ve güvenlik, kamu sıhhati mevzularında yüksek seviyeli diyalog toplantılarının yapılmasından duyulan memnuniyetin lisana getirildiği raporda, Türkiye’nin 2021-2023 devri için ulusal aksiyon planını güncellediği, çeşitli alanlarda AB müktesebatıyla daha yakınlaştığı hatırlatıldı.
Raporda, Türkiye’nin stratejik kıymete sahip bir ülke olduğu, geniş bölgesinde istikrar için kilit değer taşıyan bir ortak pozisyonunda bulunduğu, NATO içinde AB ülkeleri için hayati değerdeki bir müttefik olduğu tabir edildi.
AB’nin, Türkiye ile münasebetlerini diyalog, hürmet ve karşılıklı inanç temelinde düzeltmeye devam etmek istediği kaydedilen raporda, bu çerçevede Türk yetkililerin AB üyeliğine bağlılık taahhütlerini tabir eden açıklamalarından memnuniyet duyulduğu, telaffuzların aksiyona geçirilmesinin beklendiği belirtildi.
AP’nin raporunda AB Kuruluna davet yapılarak askıya alınan yüksek seviyeli siyasi diyalog ile iktisat, güç, ulaştırma alanındaki yüksek seviyeli sektörel diyaloğun tekrar kurulması, ayrıyeten temel özgürlükler ve hukukun üstünlüğü ile ilgili duruma bağlı olarak AB-Türkiye Paydaşlık Kurulunun yine yapılması istendi.
Ekonomiden endişeli
Türk iktisadının durumundan tasa duyulduğu belirtilen raporda, AB ile daha güçlü ve yakın bağlar sayesinde zorlukların kimilerinin hafifleyebileceği lisana getirildi.
Temel haklar konusunda eleştiriler
“Hukukun üstünlüğü ve temel haklar” başlığı altında Türkiye’ye yönelik tenkitlerin sıralandığı raporda, bu hususların AB ile ilgilerden farklı tutulamayacağı, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarını uygulaması gerektiği değerlendirmesi yapıldı.
AP milletvekilleri ayrıyeten Türkiye’de tabir ve şov özgürlüğü ile gazetecileri engelleyen birtakım önlemler uygulandığını savunarak, bunlardan kaygı duyulduğunu kaydetti.
Türkiye’nin 4. ve 5. yargı paketlerinin hakikat tarafta adımlar içerdiği fakat bunların ana kaygıları gidermeyeceği, hukukun üstünlüğü, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı üzere alanlarda AB’nin kaygılarının sürdüğü söz edildi.
Raporda Anayasa Mahkemesine hak ihlalleriyle ilgili açılan davaların arttığı, bundan kaygı duyulduğu lisana getirilerek, muhalefet partilerine yönelik baskı olduğu, bunun da kaygı yarattığı öne sürüldü.
Seçim yasasında değişiklik yapıldığı hatırlatılan raporda, yüzde 7’ye indirilen seçim barajının hala yüksek olduğu, vilayet seçim konseylerinin belirlenmesi prosedürünün telaş verici olduğu ileri sürüldü.
Raporda Türkiye’nin legal güvenlik kaygıları bulunduğu, terörle çaba hakkına sahip olduğu, PKK ve IŞİD terörünün kınandığı vurgulanarak, Türkiye’nin AB ile terörle gayret, kara para aklama ve terörün finansmanı hususlarında daha yakın iş birliği geliştirmesi istendi.
Ukrayna ve sığınmacılar konusunda takdir
‘AB-Türkiye bağlantıları ve Türk dış politikası’ başlığında Türkiye’nin Ukrayna’nın toprak bütünlüğü, egemenliği ve bağımsızlığına verdiği dayanak takdirle karşılandı.
NATO müttefiki ve ‘AB ile ortak ülke’ olarak bahsedilen Türkiye ile birçok ortak çıkar bulunduğu, Türkiye’nin Montrö Mukavelesi’nin takdirle karşılandığı, Ukrayna’ya yardımlarının memnuniyet verici olduğu kaydedildi.
Türk hükümetinin Rusya ile Ukrayna ortasında arabuluculuk gayretlerinin memnuniyet verici olduğu söz edilen raporda, Türkiye Rusya’ya yönelik yaptırımlara katılmaya davet edildi.
Sığınmacılar konusunda takdir
Raporda Türkiye’nin dünyada en fazla sığınmacıya konut sahipliği yapmasına yönelik takdir tabirleri yinelendi ve AB’nin sığınmacılara yönelik fonlarının devam etmesi memnuniyetle karşılandı. Ayrıyeten hem AB’nin hem Türkiye’nin 2016 Türkiye-AB Ortak Açıklaması ve Geri Kabul Mutabakatı’na uymasının değerli olduğu söz edildi.
Türkiye’nin üzerindeki göç yükünün kabul edildiği raporda, tekrar de sığınmacıların ülkelerine geri dönüşlerinin istekli olması gerektiği, sığınmacı zıddı telaffuzlardan kaygı duyulduğu belirtildi.
AB Komitesi’ne eleştiri
Şartlar sağlandığında Türk vatandaşları için vizelerin kaldırılmasına dayanak verileceği bildirilen raporda, AB Kurulu’nda Komşuluk ve Genişleme Müzakereleri Genel Müdürlüğü’nde, sorumlu AB Kurulu Üyesi Oliver Varhelyi tarafından yapılan değişiklikten keder duyulduğu, Türkiye’nin Orta Doğu ve Kuzey Afrika ile ilgili üniteye kaydırılmasının siyasi bir kusur olduğu vurgulandı.
‘Türkiye ile iş birliği gerekli’
Raporda Türkiye-AB iş birliğinin dış siyaset ve güvenlik siyasetinde temel değerde olduğu görüşüne yer verilerek, “AB’nin bilhassa de komşu bölgelerde gelecekteki güvenlik yapılarının tesirli olabilmesi için Türkiye ile stratejik iş birliği ve güzelleştirilmiş bağlantı gerekmektedir. Avrupa Parlamentosu, Ukrayna ve Afganistan üzere çeşitli dış siyaset alanlarında daha fazla AB-Türkiye iş birliğinin sağlanabileceğine inanmaktadır” denildi.
Türkiye’nin AB’ye aday ülke olarak dış siyasetini AB ile uyumlu hale getirmesi istenen raporda, Türkiye ile Ermenistan ortasındaki yakınlaşma gayretlerinden duyulan memnuniyet lisana getirildi. Doğu Akdeniz’de gerginliğin azalmasına karşın bunun bilakis dönebileceği, olumlu dinamiğin kolay kolay değişebileceği, Kıbrıs müzakerelerinin yine başlamasının ve Türk tarafının iki devletli tahlil teklifinden vazgeçmesinin beklendiği belirtildi.
AP’nin raporunda Türkiye’nin Suriye’deki askeri harekatlarının kınandığı, Türkiye’ye Libya’daki uyuşmazlıkların tahliline barışçıl yaklaşma daveti yapıldığı kaydedildi.
AP milletvekilleri, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine Türkiye’nin düzgün niyetle yaklaşması davetini yaptı.
Diyalog sürsün, inanç tesis edilsin
Raporun ‘Türkiye-AB bağlantılarında izlenecek yol’ başlığında ise “Avrupa Parlamentosu, demokrasi, hukukun üstünlüğü, temel haklar ve özgürlükler kurallarına bağlı yenilenmiş, istikrarlı ve karşılıklı bir iştirake yine girmek için iki tarafı da münasebetlerdeki mevcut durumu kapsamlı bir yüksek seviyeli diyalogla yine değerlendirmeye, güncellenmiş İştirak Mutabakatı üzere iştirak sürecine paralel tamamlayıcı yolları araştırmaya teşvik etmektedir” sözü yer aldı.
İlişkilerin mevcut halinin tatmin edici olmayan sonuçlar doğurmaya meyilli olduğu kaydedilen raporda, karşılıklı çıkara dayalı iş birliği için sağlam temeller kurulması, inancın tesis edilmesi daveti yapıldı.
Hem AB’nin hem Türkiye’nin diyaloğu sürdürmesi gerektiği görüşüne yer verilen raporda, her iki tarafın da saygılı bir lisan kullanması, mevcut ön yargılarla gayret etmesi istendi ve AB Komitesinin Türk toplumundaki AB farkındalığını artırmak için bağlantı siyaseti başlatması istendi.