Fransa’dan bağımsızlığını kazandığı 1960’dan bu yana 10’a yakın askeri darbe gören Batı Afrika ülkesi Burkina Faso, 8 ayda ikinci darbeye sahne oldu. Kural, IŞİD kontaklı terör hücumlarının artışa geçmesinin akabinde 31 Ocak 2022’de idareye el koyan ve ‘Fransa’nın adamı’ olarak nitelenen Yarbay Paul-Henri Sandaogo Damiba, 30 Eylül’de Yüzbaşı İbrahim Traore tarafından devrildi. Destekçilerinin Rusya bayraklarını sallaması ve Fransa yerine Rusya ile askeri işbirliği yapılmasını talep etmesi nedeniyle İbrahim Traore tüm dünyanın merak konusu oldu.
Oysa bir hafta evvel 34 yaşındaki İbrahim Traore’nin ismini Burkina Faso’da bile kimse duymamıştı. Finlandiya’da 2019’da 34 yaşındayken koltuğa oturduğunda Sanna Marin, dünyanın en genç başbakanı olması sebebiyle ilgi odağı olmuştu. Çarşamba günü ‘devlet lideri ve ulusal bağımsızlığın, toprak bütünlüğünün, devletin devamlılığının garantörü’ ilan edilen İbrahim Traore, dünyanın en genç önderi unvanını, kendisinden 2 yaş büyük olan Şili Devlet Lideri Gabriel Boric’ten devraldı.
Rahatsız genç subaylardan oluşan bir çekirdeğin başında kronik meselelerle boğuşan fakir ülkesinde bir yanda umutları, öbür yanda endişeleri besleyen bir yükseliş sergileyen Traore’nin daha evvel tanınmayan yüzü artık başşehir Vagadugu’yu posterler biçiminde kaplamış halde.
Binlerce can alıp 2 milyon insanı konutundan eden 7 yıllık cihatçı hücum dalgasının durdurulamamasına duyulan öfkenin liderliğe taşıdığı Traore, batıdaki Bondokuy’da doğdu, Vagadugu’da jeoloji okumasının akabinde 2010 yılında orduya katıldı ve Damiba’nın mezun olduğu itibarlı Kadiogo Askeri Akademisi’ne kıyasla daha düşük seviyeli sayılan Georges Namonao Askeri Okulu’ndan sınıf ikincisi sıfatıyla subay olarak mezun oldu. Cihatçılara karşı savaşta kuzey ve orta bölgelerde tecrübe kazandı, 2018’de BM barış gücü MINUSMA kapsamında komşu Mali’de vazife yaptı. 2020’de yüzbaşılığa terfi etti.
Adının açıklanmaması şartıyla konuşan eski bir üstü, 2020’de cihatçıların eline geçmenin eşiğine gelen Barsalogho kasabasına giden otoyolun mayın döşeli olduğundan inanıldığından, Traore’nin adamlarını kırsal kesimde komando yürüyüşüne çıkarıp vaktinde yetişerek kasabayı kurtardığını anlattı.
Damiba, ocak sonunda birinci seçilmiş Devlet Lideri Roch Marc Christian Kabore’yi devirdiğinde, Traore, cuntanın kendisine verdiği isimle Müdafaa ve Onarım için Yurtsever Hareket’in (MPSR) üyesi oldu. Damiba, martta Traore’yi ülkenin merkezindeki Kaya alayında topçu komutanlığına terfi ettirdi. Ancak bu, ironik biçimde Damiba’nın kendi çöküşünün tohumlarını ekti.
Alay rahatsız subayların beşiği haline geldi ve başkalarının rahatsızlıklarını iletmekle görevlendirdiği Traore birkaç defa başşehre gidip Damiba ile görüştü. Verilen karşılıktan duyulan hayal kırıklığı öfkeye dönüştü ve geçen ay kuzeyde bir askeri konvoya düzenlenen taarruzda 27 asker ile 10 sivilin ölmesinin akabinde idaresi ele geçirme kararlılığı halini aldı.
Fransız haber ajansı AFP’ye konuşan güvenlik danışmanı Mahamoudou Savadogo, “Traore, astsubayların ve alt kademedekilerin öfkesini simgeliyor” değerlendirmesini yaptı. Savadogo, ‘bir askerin oburunu devirmesinin artık neredeyse varlığı ortadan kalkan ve sayısız darbeyle kendini paramparça eden ordunun gittikçe berbatlaşan durumunu gösterdiği’ ikazını yaptı.
2015’te Mali’de akına geçtiklerinden beri istikrarlı halde taban kazanan kimileri Kural’a, öbürleri IŞİD’e bağlı cihatçı kümeler üzerinde üstünlük kazanmak üzere güçlü bir misyonla karşı karşıya olan Traore, selefine direkt tenkit yönelterek ‘son 8 ayda yapılmış olması gerekeni 3 ay içinde yapacağına’ dair kelam verdi.
AFP, Traore’nin idareye el koymasını, ‘Frankofon Afrika’da Fransa’nın eski sömürgelerinin giderek Rusya’ya yönelmesi eğilimi’ bağlamında da ele aldı.
Burkina Faso’da 30 Eylül 2022’de 34 yaşındaki yüzbaşı İbrahim Traore’nin idareye el koymasını kutlayanlar, Rusya bayrakları sallayıp Fransa aksisi sloganlar attı.
Darbenin akabinde Traore tarafı, ‘terörle gayret için Burkina Faso’ya yardım etmeye hazır öbür ortaklara yönelmeyi istediklerini’ söyleyerek Damiba’ya ‘karşı atağa geçme planlarıyla ülkedeki Fransız üssüne sığınma’ suçlaması yöneltti. Fransa ise suçlamaları yalandı. Başşehir Vagadugu’nun 30 kilometre kuzeybatısında yer alan Fransız üssü, Fransa’nın özel kuvvetlerini barındırıyor.
Damiba ile tansiyon sırasında Vagadugu’’da Traore için toplanan göstericilerin Rusya bayrakları sallayıp Fransa tersi sloganlar attığını belirten AFP, “Şimdilik Traore daima bataklığa gömülen bir ülkede pek çok bireye umut veriyor üzere görünüyor” diye yazdı. Pazartesi günü L’Observateur Paalga gazetesinin İncil’e atıf yapan bir manşetle çıktığını aktardı: “Tanrının yakın dostu İbrahim, bizi kurtarabilecek mi?”
Fransa’nın 2014 yılında başlattığı Barkhane operasyonunda başarısız olması ve bunun üzerine Ağustos 2022’de Mali’den çekilmesiyle bölgedeki Fransız nüfuzunun gerileme periyoduna girdiği yorumları yapılıyor.
