Babuşçu Ekonomik ortam bu haliyle bir sene daha birebir formda devam ederse geniş halk bölümlerinin Beşiktaş escort hayatlarını nasıl sürdüreceği meçhuldür Önümüzdeki periyot çok da ümit vaat etmemekte sıkıntılar daha da artacak dedi
Başşehir Üniversitesi Milletlerarası Finans ve Bankacılık Kısım Lideri Prof Dr Şenol Babuşçu ekim ayına Beşiktaş escort bayan gerçek üç haneli enflasyonu görme mümkünlüğünün yüksek olduğunu vurgulayarak Enflasyon şu anda ucu açık bir biçimde yükselmekte nerede tepe yapacağı ise merak konusu dedi
Yaşanan yüksek enflasyon periyodunda firmaların finansal Escort beşiktaş olarak ne durumda olduğunun şimdi bilinmediğine dikkat çeken Babuşçu Bir müddet sonra pek çok firmanın yaşadığımız ekonomik ortamda farkında bile olmadan güç duruma düşmesi kaçınılmaz olacak tabirini kullandı
Faiz oranının ne olacağının en bilinmeyen husus olduğunu anlatan Prof. Dr. Şenol Babuşçu, Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç’ın sorularını yanıtlandırdı.
KUR ARTIŞI SÜRECEK
Döviz kuru bir müddet 14 50 14 80 bandında sabitlenmişti Lakin geçen haftadan itibaren tekrar yükselişe geçti Kuru düşürmek için atılan adımlar ne derece hakikat kur tarafında ne tıp riskler var bir öngörünüz var mı
Türkiye de kur iktisat ile ilgilenen herkesin öncelikli konusu haline gelmiştir Bu durum direkt bahisle ilgili şahıslarda olduğu üzere sıradan vatandaşta da böyledir Kurdaki hareketler makro ekonomik istikrarlar açısından da kıymetlidir Döviz kurları enflasyonun belirleyicilerinden biridir Bilhassa 2018 sonrası kurlarda bir dengesizlik durumunun giderek arttığını görüyoruz
Burada yapmamız gereken temel tespit kuru belirleyen temel faktörün ülkenin makro ekonomik istikrarlarının durumu olduğudur Ülkemizde 2018 sonrası kurdaki dengelerin bozulmasında dış konjonktürün yanında içte de 2018 öncesi yıllarda başlayan ekonomik dengelerdeki bozulmalar ve ekonomik disiplinden uzaklaşma temel nedendir Bu bozulmalar 2018 sonrası kuru etkilemiş kurdaki oynaklık ise daha sonra ekonomik dengelerdeki bozukluğu daha da artırmıştır Bugün geldiğimiz noktada ise döviz kurlarının kendi istikrarları içinde değil alınan baskılayıcı tedbirlerle sıçraması önlenmektedir
Son günlerde ise kurda bir hareketlenme görülmektedir Bu durum baskı ile kuru durdurmanın zorluğunu göstermektedir Ayrıyeten enflasyonun geldiği düzey düşünülecek olursa TL nin yabancı paralar karşısında gerçek olarak paha kazanmasına yol açtığından bir düzeltme mecburî hale gelmekte ve bu istikamette baskı artmaktadır Alınan tedbirlere baktığımızda Ülkemizde kuru düşürmeye yönelik atılan tek adım kur muhafazalı mevduattır Bu eser gerçek ve hükmî bireylerin dövize talebini azaltmaya ve tüketilmiş olan rezervleri güçlendirmeye yönelik atılmış bir adımdır Lakin gerçekte kur problemini çözebilecek bir adım değildir Zira sürdürülebilirliği soru işaretidir Kurun seviyesini belirleyen pek çok faktör vardır Ülke iktisadını kalıcı güzelleştirici hiçbir şey yapılmazken kuru yalnızca bu eser ve bunun alt kırılımlarını yaratarak biraz da özgür kur sistemine uymayan uygulamalar getirerek denetim altında tutmak mümkün değildir ve yaşadığımız yaklaşık 5 aylık süreç bunun gerçekleşemeyeceğini göstermiştir Bu 5 aylık devirde hedeflenen rezerv artışı sağlanamamıştır Kur yükselmeye devam etmiştir Enflasyon denetim altına alınamamış tam bilakis yeterlice denetimden çıkmıştır
Enflasyonda gerçekleşen yüksek oranlar hedeflenen düşük bedelli rekabetçi kur olgusunu ortadan kaldırmaktadır Hakikaten bir yıl öncesine nazaran kur artışı ile yıllık enflasyon oranları birbirine yakındır ve bu da kur üzerinde baskı yaratan bir durum haline gelmiştir
Kur bugün daima üst istikametli baskı yapmaktadır ve kamu satışlarının da katkısıyla sabit tutulmaya çalışılmaktadır Lakin ekonomiyi güçlendirici tedbirler alınamadığı için üst taraflı baskının önümüzdeki periyotta sona ermeyeceği de görülmektedir Kurları dengeleyici kalıcı tedbirler alınmaz ve kur artışları engellenemez noktaya gelirse enflasyona tesiri yüksek olacaktır Kur muhafazalı mevduat ödemeleri nedeniyle bütçe üzerinde yük çok artacaktır Ayrıyeten gerek kamu gerekse özel dal yabancı para borç ödemelerinin maliyeti çok artacaktır Son olarak çeşitli projelere yabancı para üzerinden verilen garantili ödemelerin kamu üzerindeki yükü de fazla olacaktır Bütün bunlar esasen problemler yumağı haline gelen iktisadımızı daha da sıkıntılı hale getirecektir
ENFLASYON EKİMDE 3 HANEYİ GÖRECEK
Merkez Bankası 3 ay evvel yüzde 23 olarak açıkladığı 2022 yılı enflasyon kestirimi yüzde 42 8 olarak güncelledi Sizce enflasyonun nereye varacak var mı bir öngörünüz
Enflasyon şu anda ucu açık bir formda yükselmekte olup nerede tepe yapacağı merak konusu olmaktadır Açıklandığı üzere TCMB enflasyon iddiasını 48 e yükseltti TCMB nin bu bahiste her vakit çok optimist olduğunu ve daima güncelleme yaparak oran yükselttiğini düşünürsek 2022 enflasyonunun epeyce yüksek bir düzeyde gerçekleşeceğini söylemek güç değildir
İktidar tarafındaki yetkililerin bazılarınca mayıs ayı sonrası bazılarınca de Kasım ayı sonrası enflasyonda düşüş başlayacaktır Öncelikle hala rastgele bir gerileme istikametli işaret vermeyen fiyat artışlarını dikkate aldığımızda yılın son aylarına kadar enflasyonda bir gerileme beklemek hayalcilik olmaktadır Enflasyon oranlarına baktığımızda TÜİK in nisan ayı bilgilerine nazaran yıllık enflasyon tüketici fiyatlarında yüzde 69 97 oldu Aylık bazda ise yüzde 7 25’lik artış görüldü Üretici fiyatlarındaki yükseliş ivmesi de devam etti Üretici Fiyat Endeksi ÜFE nisanda bir evvelki yılın tıpkı devrine kıyasla yüzde 121 82 arttı Aylık bazda artış ise yüzde 7 67 oldu Üretici fiyatlarındaki yıllık yükseliş oranı Mart 1995’ten bu yana kaydedilen en yüksek oran oldu Bu durum bize Ülkemizde fiyat artışlarının düşüş göstermeden tıpkı süratte devam ettiğini söylemekte Değerli bir nokta da Tüketici Fiyat Endeksindeki TÜFE artış devam ederken ÜFE de de tıpkı artış suratının sürmesi Her ikisinin birlikte süratli yükselmesi önümüzdeki devirde TÜFE de yüksek artışın devam edeceğinin sinyallerini vermekte ÜFE TÜFE ortasındaki artış oranı farkı Nisan da yüzde 52 lik bir orana ulaşmış durumda Bu durum TÜFE nin üst taraflı hareketinin süreceğinin haberini vermekte
Yeniden öteki kıymetli bir nokta nisanda TÜFE hesaplamasında TÜİK e nazaran bile endekste kapsanan 409 husustan 337 sinin ortalama fiyatında artış gerçekleşmiş olması Bu durum fiyat artışlarının genele yayıldığının ve gelecekte durdurmanın çok güç olacağını bize gösteriyor Münasebetiyle TÜİK sayılarıyla bile Ekim ayına gerçek üç haneli enflasyonu görme olasılığımız çok düşük değil Yalnızca 2021 yılında Kasım ve bilhassa de Aralık enflasyonunun çok yüksek gerçekleştiğini düşünürsek baz tesiriyle son iki ayda bir ölçü düşüş olabilir Fakat enflasyon Ülkemizde maalesef bir kısır döngüye haline gelmiştir ve fiyat artışları zincirleme formda birbirini etkilemektedir Ayrıyeten toplumun bütün kısımlarında iktisada olan itimat kaybı nedeniyle de gelecek beklentileri bozulmuştur
Buna karşılık yalnızca kur artışını engellemeye dönük birkaç cılız tedbir dışında da iktisat idaresince alınan hiçbir tedbir bulunmamaktadır Kur artışı enflasyonun bir nedenidir lakin tek nedeni değildir Münasebetiyle iktisat idaresince büyük ümit bağlanan ve sabırsızlıkla beklenen yılın son aylarındaki baz tesirine bağlı düşüşün kayda bedel olup olmayacağı da şüphelidir
KREDİ GERİ ÖDEMELERİNDE DERT OLACAK
Konut kredilerinde faizlerin de düşürülmesi dahil piyasada önemli bir kredi genişlemesi var bu atılımların sonu nereye varır
Banka kredileri bilhassa son 5 yıllık periyotta mevcut iktisat idaresinin temel siyaset aracı haline geldi Ne vakit ekonomik zahmetler artsa kredilerle ilgili yeni uygulamalar ortaya konmaktadır Bu ise sorunu kalıcı çözmemekte süreksiz tahliller olmakta ve hatta birden fazla vakit sıkıntıları büyüten bir yapıya dönüşmektedir Son devirde ise kredi genişlemesi konusunda gerçekte iktidarda bir baş karışıklığı ya da ne yapacağını bilmeyen bir yapı var üzere görünmektedir Konut kredileri düzenlemeleri üzere kimi uygulamalara bakınca kredi genişlemesini istiyormuş üzere görünüyor Öte yandan ticari kredilerdeki genişlemeye yönelik önleyici kimi düzenlemeler yapılıyor Lakin önümüzdeki seçim periyodunu ve iktidarın geçmişte kredi genişlemesi yoluyla yapay refah artırıcı düzenlemelerini düşünürsek önümüzdeki devirde de bu uygulamanın artarak devam edeceğini söyleyebiliriz Bu uygulama halkta ve firmalarda süreksiz bir rahatlama sağlarken ülke iktisadına daima yeni problemler yumağı eklemekte Zira bankalar açısından bakarsak kredi kullandırma tarafındaki baskılar kredi kullandırımında bankaların seçiciliğini azaltmaktadır Bu ise daha sonraki devirlerde kredi geri dönüşlerinde ıstırap yaratmaktadır İktisadın geneli açısından ise talebi artırıcı bu uygulamalar enflasyonu da olumsuz etkilemektedir
Konut kredileri düzenlemeleri özelinde hususa bakacak olursak bu uygulamaların konut satışlarını çok etkilemesini de beklemek hayalcilik olabilir Şu anda ortalama gelire sahip bir kişinin bilhassa büyük kentlerde konut alması imkansız hale gelmiştir Bu uygulamalar daha çok geliri yüksek ve aslında faizler düşmese de konut alabilecek şahıslar için avantaj sağlamaktadır Münasebetiyle toplumun geneline avantaj sağlaması beklenmemelidir Ayrıyeten zati çok artmış olan konut fiyatlarını daha da yükselttiği unutulmamalıdır Münasebetiyle yeni uygulamanın hangi maksatla başlatıldığını tam olarak anlamak da mümkün değildir
SİYASETSİZLİK POLİTİKA OLDU
Şu anda uygulanan bir Maliye siyasetinden bahsedebilir miyiz
Siyasetsizliğin da bir siyaset olduğunu kabul edersek bir maliye siyaseti vardır Lakin bunun dışında söylemi çok olan fakat uygulama tarafında desteklendiğini gördüğümüz net bir siyaset yoktur Enflasyona dayalı gelir artırılmaya çalışıldığı açıktır Her zamanki üzere direkt vergiler yerine enflasyonu direkt etkileyen dolaylı vergilere tartı verildiği de görülmektedir Sarfiyat tarafına baktığımızda giderek artacak olan DİBS faiz sarfiyatları kur muhafazalı mevduat ödemeleri garantili projelere yönelik ödemeler ve seçim ortamının getireceği masraflar ile bütçe sarfiyat artışlarının önümüzdeki periyotta çok yüksek olacağını söyleyebiliriz Buna bağlı bütçede değerli açıklar yaşanacağı da beklenen bir durumdur Lakin bu açığın nereye varacağını kestirmek zordur Münasebetiyle maliye tarafı önümüzdeki devirde enflasyonu körükleyen en kıymetli makroekonomik meselelerimizden biri olmaya en güçlü adaylardan biridir
DURUM VAHİM
2022 Yılı Yoksulluk ve İflaslar Yılı olarak tarihe geçecek diyorsunuz biraz açabilir misiniz yoksulluğun boyutu nereye varacak gelirler eriyor her gün artırımlar artan faturaları düşününce yurttaşı nasıl günler bekliyor İflaslar hangi kesimlerde ağırlaşacak
Bugün sıradan fiyatlı vatandaşın enflasyonunun açıklanan enflasyonun çok üzerinde olduğu bir gerçektir Buna rağmen 2022 fiyat artışları ise hem kamuda hem de özel bölümde enflasyonun çok gerisinde kalmıştır Bu durumda alım gücünün tüm fiyatlı kesimde önemli oranda düştüğü bir gerçektir Bunun ötesinde ise taban fiyatlı kesim ve çok düşük maaş alan emekli kümesinin durumu daha da vahimdir Minimum fiyatın açlık sonunun altında kalması bunun en kıymetli göstergesidir Enflasyonun denetim edilemez biçimde arttığını düşünürsek bu durumun önümüzdeki devirde daha da kötüleşeceği görülmektedir
Firmalar açısından ise bugün elinde nakit olan hane halklarının fiyat artışlarından etkilenmemek üzere mal alımına yönelmelerine bağlı bir iç canlılık vardır Tekrar ihracatta da artış sağlanmaktadır Lakin söylediğimiz üzere şahısların giderek alım gücünün düşmesi bir müddet sonra satışları düşürecektir ve gerçekten bunun başladığına dair işaretler de görülmektedir İkinci olarak yaşadığımız yüksek enflasyon periyodunda firmaların finansal olarak ne durumda olduğu şimdi tam bilinememektedir Hatta birçok firmanın finansal durumunu kendisinin de tam kestiremediğini söylemek yanlış olmayacaktır Firmalar eser fiyatlamalarını bile meçhul ortamda şuurlu yapamamaktadır Bu faktörlerle bir müddet sonra pek çok firmanın yaşadığımız ekonomik ortamda farkında bile olmadan sıkıntı duruma düşmesi kaçınılmaz olacaktır
6 AYDIR İKTİSAT SAVRULUYOR
Şu anda Türkiye iktisadının en can yakıcı problemleri nelerdir tahlil için atılması gereken adımlar hangileri
Şu ana kadar konuştuğumuz mevzular aslında ekonomimizin sıkıntılarının değerli bir kısmıdır Fakat hepsini bir ortaya getirirsek temel sorun Ülkemizin genel ekonomik yapısında önemli meseleler olduğunun iktisat idaresince kabul edilmemesidir Meseleleri farklı kaynaklara bağlayarak küçük ve süreksiz meselelermiş üzere göstererek tahlile kavuşturamayacağımız açıktır Meseleleri çözecek olan seçilmiş iktidarlar ile onların oluşturduğu iktisattaki yönetici takımlardır Problemlerin tahlili evvel sıkıntıların varlığını kabul etmekle başlar Meselelerin varlığını kabul ederseniz ona yönelik önemli tedbirler alırsınız İktisat idaresi maalesef meseleleri küçümsediği ve süreksiz gördüğü için önemli ve kalıcı tedbir almamaktadır Bu ise meselelerimizi daha da büyütmektedir Maalesef bilhassa 2010 lu yılların ikinci yarısında başlayan ekonomik geriye gidiş ve sıkıntılardaki büyüme 2020 li yıllara geldiğimizde artmıştır Pandemi ve Rusya Ukrayna savaşı üzere global iktisatların tümünü olumsuz etkileyen ögeler ise durumu daha da kötüleştirmektedir Global seviyede artan enflasyon ve faiz oranları bizim için değerli birer tehdittir Ülkemizdeki sermaye açığı ve buna bağlı dış kaynak gereksinimimiz olduğu açıktır Fakat dış kaynağa ulaşmak zorlaşmakta ve maliyeti giderek artmaktadır Hasebiyle ayrıntı tedbirlere girmeden temel yapılması gereken şey Ülkenin içinde bulunduğu iktisadın sıkıntılarının önemli olduğunu kabul etmek ve hiçbir ekonomik temeli olmayan siyasetleri denemekten vazgeçerek genel kabul görmüş tedbirlere başvurmaktır Ülkemiz son yıllarda ve bilhassa de son 6 ayda ekonomik olarak savrulmaktadır Bu durum daha da işin içinden çıkılmaz hale gelmeden sonlandırılmalıdır
FAİZ ORANI EN BİLİNMEYEN HUSUS
Yıl sonu büyüme işsizlik faiz cari açık ile ilgili öngörüleriniz neler bu alanlarda ne çeşit riskler var
Esasen şu anda içinde bulunduğumuz ekonomik durumun devamı geleceğe yönelik bir risk oluşturmaktadır Yani ekonomik ortam bu haliyle bir sene daha tıpkı biçimde devam ederse geniş halk kesitleri hayatlarını nasıl sürdürür meçhuldür Bunun yanında gelecek sene seçim olacağını düşündüğümüzde bunun iktisada yansımalarının olması kaçınılmazdır İktidarın daha evvelki uygulamalarına baktığımızda büyüme seçim nedeniyle düşük olmayacaktır ve işsizlik daha üstlere çıkmayabilir Faiz oranı en meçhul mevzudur Piyasa canlı tutulmaya ve kredi imkanları genişletilmeye çalışılacaktır Buna bağlı olarak faiz oranları da düşük tutulmak istenecektir Lakin global seviyede faiz oranlarının daha da üst çıkması ve sürdürülmeye çalışılan şu anki iktisat siyasetlerinin yürütülemez noktaya gelmesi durumunda faiz oranlarında bir artış yapılma mümkünlüğünü da unutmamak gerekir
Enflasyonun üstte anlatılan bahislere bağlı olarak çok düşmeyeceği aşikardır Ekonomiyi yapay bir halde canlı tutmaya çalışmanın en büyük bedeli enflasyonun yeniden yüksek seyretmesiyle ödenecektir Cari açık önümüzdeki devrin en büyük problemlerinden biri olmaya devam edecek görünmektedir Yılın birinci dört aylık datalarına nazaran dış ticaret açığı değerli seviyede artmıştır Böylelikle yeni iktisat siyasetinin temel maksatlarından biri olan cari fazlaya dönme ve bu sayede kurları denetim etme ideolojisi bugünden çökmüştür Önümüzdeki devirde iktisattaki canlılığı arttırma taraflı siyasetlerin devam ettirileceği düşünülürse dış ticaret açığının daha da artması kaçınılmazdır Turizm gelirlerinin seviyesi bu açığı kapatacak ölçüde olmayacaktır İzlenen siyasetlere nazaran yabancı sermaye girişinin yok denecek kadar az olacağı da görülmektedir Hasebiyle cari açık önümüzdeki periyodun kritik sıkıntılarından biri olacaktır
Sonuçta önümüzdeki periyot hepimiz için çok da ümit vaat etmemekte meselelerin daha da artacağı görünmektedir