Hükûmet, EYT düzenlemesini yıl sonuna kadar tamamlama istikametinde çalışmalarını sürdürürken, düzenlemenin hazineye maliyeti tartışılıyor. EYT’den yaklaşık 5 milyon kişinin faydalanması beklenirken, sorun çözülür çözülmez herkesin tıpkı anda emekli olması mümkün görünmüyor.
Türkiye’den cevdet Fırat Aydoğmuş’un haberine nazaran Belirlenecek modele nazaran, emekli olmak için yıl ve prim gününü doldurmak gerekiyor. Mesela, emeklilikte müddet kaidesi 25 yıl olarak alındığında; kişi, 25 yılı doldursa bile prim gününü doldurmamış olabiliyor.
Benzer formda, 1999’un Eylül ayı öncesinde işe giren kişinin de 25 yılı dolmamış kabul ediliyor. Bu nedenle emeklilik vakti, 2024’e kayabiliyor. Bu kapsamda EYT’de emekliliklerin topluca değil, modül parça gerçekleşmesi kelam konusu oluyor.
Dolayısıyla düzenlemeden birinci etapta koşulları taşıyan yaklaşık bir milyon kişinin yararlanması öngörülüyor. Vazgeçilen primlerle birlikte EYT’nin birinci yılında hazineye 90-110 milyar lira ortası bir maliyet getirmesi bekleniyor.
Uzmanlar, EYT’lilerin bir kısmının tekrar çalışacağını yahut emekli olanların yerine yeni istihdamlar ile vazgeçilen primin bir kısmın tekrar kazanılacağını ve prim için borçlananların ödemelerini hesaba katarak bu maliyetin daha da düşeceğini hesaplıyor. Bu çerçevede, yükün aydan aya hem kademelendirileceği hem de düşeceği belirtiliyor. Uzmanlar, kelam konusu yükü, ‘katlanılabilir’ olarak nitelendiriyor.
8 Eylül 1999 öncesi işe girmiş olanlar için emeklilikte yaş kuralı aranmıyordu. O periyotta yıl ve prim gününü dolduran emekli olabiliyordu. Daha sonra emeklilik için kademeli olarak yaş koşulu getirilmişti. Bu da EYT kahrını ortaya çıkarmıştı.
FORMÜLLER TARTIŞILMAYA DEVAM EDİYOR
Öte yandan, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, kendisini ziyaret eden EYT heyetine, kamuoyunda gündeme gelen formüllerin gerçek olmadığını tabir etse de maliyet bakımından hala birtakım EYT modelleri tartışılıyor. Bunlardan kimileri şöyle:
FİNLANDİYA MODELİ
Masadaki birinci seçenek, aylıklardan bir ölçü kesinti yapılarak rastgele bir yaş koşulu aranmaksızın 1999 öncesi işe girenlerin emekli edilmesi. Bu formülde aylıklardan yüzde 2-3 kesinti yapılıyor ve emekliliğin önü açılıyor. Bu model daha evvel Finlandiya’da uygulanmıştı. Finlandiya, daha sonra bu modelden vazgeçmişti.
YAŞIN DÜŞÜRÜLMESİ MODELİ
EYT’de bir öteki seçenek de emeklilik yaşının düşürülmesi. Erkeklerin ve bayanların emekliliğinin 2-3 yaş kadar öne çekilmesini öngören formül de konuşuluyor.
Uzmanlar ise bu seçeneğin farklı bir EYT sorunu ortaya çıkaracağını, şimdikinden farklı olarak yalnızca yaşa takılanların, yaş aralığının değişeceğini kıymetlendiriyor.
1999 FORMÜLÜ
8 Eylül 1999 öncesi işe giren, bayanlarda 20 yıl ve erkeklerde 25 yılı ve prim gününü doldurmuş olanların, direkt emekli edilmesi ise bir öbür alternatif. Uzmanlar, bu formülün en uygulanabilir metot olduğunu söz ediyor.